Morraya Benhammou en Sholeh Rezazadeh winnaars El Hizjra Literatuurprijs 2019
AMSTERDAM – Morraya Benhammou en Sholeh Rezazadeh zijn de winnaars van de 27e El Hizjra Literatuurprijs. El Hizjra, centrum voor Arabische kunst en cultuur, reikte de prijzen uit op zaterdag 2 november 2019 tijdens de vierde editie van de Nacht van de Arabische Literatuur i.s.m. De Nieuwe Liefde. De Nacht van de Arabische Literatuur is een jong, kleurrijk en stimulerend literair-cultureel festival in hartje Amsterdam.
De jaarlijkse El Hizjra Literatuurprijs is een uniek initiatief dat elders in Europa navolging heeft gekregen. Pers, publiek, uitgevers en beleidsmakers beschouwen het als een prestigieuze prijs die garant staat voor de ontdekking van jong schrijftalent met hoofdzakelijk een biculturele achtergrond. Een podiumplaats vormt regelmatig de springplank naar een literaire loopbaan. Succesvolle voorbeelden zijn o.a. Abdelkader Benali, Mustafa Stitou, Murat Isik, Lamia Makaddam, Siham Amghar, Mohammed Benzakour, Said El Haji en Mounir Samuel.
Jury, shortlist & winnaars
In 2019 bestond de jury van de El Hizjra Literatuurprijs uit OBA directeur Martin Berendse, politica Fenna Ulichki en Arabiste, schrijfster en politica Petra Stienen (juryvoorzitter). Zij nomineerden Marieke Stam (1980), Sholeh Rezazadeh (1989) en Mimount Bourfiss (1992) voor de shortlist Poëzie. De jury koos uiteindelijk voor het gedicht Amsterdamse zorg van Sholeh Rezazadeh, volgens Petra Stienen o.a. vanwege haar “mooie cadans van woorden en variant op de Amsterdamse grachten.”
In de categorie Proza won Morraya Benhammou (1989) met Een ode aan Oma(r), waarin zij op roerende wijze de dementie van opa Omar aankaartte en de impact hiervan op de familie. Petra Stienen omschreef het korte verhaal als “bijzonder luchtig en cynisch tegelijkertijd, met een mooie opbouw; het valt echt op tussen de andere verhalen.” De jury was tevens onder de indruk van Spiegel, een indrukwekkend relaas van Hossein Andalibi (1984) over verslaving en identiteit. Hoge ogen gooide ook Faisal El Hassan (1994), die net als in 2018 de shortlist Proza haalde met een door hemzelf prachtig geïllustreerd verhaal.
Uitrijking prijs door Leïla Slimani
Niemand minder dan de Leïla Slimani (Rabat, 1981) reikte de winnaars de prijs uit. Leïla Slimani is een kind van de diaspora en een van de best verkopende auteurs in Frankrijk. Slimani navigeert met succes tussen twee culturen en weet op treffende en spannende wijze pijnpunten rondom sociale verschillen, de uitdagingen van het ouderschap, opvoeding en persoonlijke ontwikkeling bloot te leggen. In 2017 stelde de Franse president Macron Leila Slimani aan als minister van Francofonie. Zij fungeert inmiddels voor velen als rolmodel.
Sholeh Rezazadeh | “Amsterdamse zorg”
Dronken van regen verslaafd aan witte lichte wolken strooi al je gelach in de grachten ik bouw dammen om je tranen keer op keer te keren de talloze lichten van bruggen kunnen de donkere hoekjes van je ziel oplichten ga door fiets door met elke trap ga je verder bij je angst weg het is koud, donker je mist bergen, zon, keihard lachen dat weet ik zelfs de koelbloedige tram’s weten dat de meeuwen die blijven rondhangen boven de stad weten dat ze maken zich zorgen om je de tulpen weten dat ze komen ieder jaar uit hun diepe, donkere, koude winterslaap terug naar jou met een kleurrijke lach.
Morraya Benhammou | Een ode aan Oma(r)
Plotseling werd Omar vanochtend wakker. Toen hij zijn ogen opende voelde hij binnen tien seconden de kamer draaien. Hij keek om zich heen en vroeg zich af waar hij was. Misschien dat het schilderij tegenover het bed zijn geheugen zou opfrissen, wellicht dat het symmetrisch afgestemde decor een belletje zou doen rinkelen. Hij stond op en liep de gang op en neer en
opende daarbij elke deur om te zien wat hij kon vinden. Per toeval kwam hij in de badkamer terecht, daar leegde hij zijn blaas en waste zijn gezicht. Toen hij een blik wierp in de spiegel vroeg hij zich even af waarom hij in een pyjama gekleed was in het huis van een klant.
Hij pakt zijn kleren van de commode, trekt ze aan en loopt naar beneden. In de keuken vindt hij een briefje: ‘Jouw ontbijt staat in de koelkast, ik ben in de tuin als je me nodig hebt.’ Omar loopt richting de koelkast en verorbert zijn ontbijt. Op het aanrecht ziet hij zijn gereedschapskist staan. Hij houdt van zijn baan, hij vindt het leuk om mensen te helpen met hun sanitair. Of het nou een gebroken pijpleiding is of problemen met de afvoer, daar kon je Omar altijd voor bellen. Zijn werkmethodiek was niks minder dan pure vakmanschap. Een leiding knippen hier, een ander plakken daar en ‘klaar!’. Om zijn puik werk te belonen, steekt hij traditiegetrouw een sigaretje op.
Omar opent zijn ogen bij de aanraking van zijn voorhoofd. Voor de tweede keer vandaag wordt hij wakker op een onbekende plek. Hij kijkt rond. ‘Ik ben Dokter Meijer, hoe voelt u zich meneer Maktoub?’ Hij antwoordt dat hij honger heeft en wel wat eten kan gebruiken. Drie mensen om hem heen beginnen te schreeuwen: ‘Wat bezielde jou?’ ‘Je hebt ons goed laten schrikken.’ Omar snapt niet wat hij verkeerd heeft gedaan. De oudere vrouw staat aan zijn linker kant en streelt zijn gezicht en schouders. Het jongere Koppel, een man en een vrouw, hebben een bezorgde blik. ‘Wie zijn deze mensen?’ vraagt Omar zich af. De dokter stuurt iedereen weg om hem te laten rusten.
Omar blijft verward achter. Niet snappend wat er gaande is, staat hij op en loopt hij naar de deur waar hij het gesprek afluistert tussen de dokter en wat zijn gezin lijkt te zijn. De oudere vrouw, die zijn vrouw beweert te zijn legt de situatie aan de dokter uit.
Ze vertelt hem dat ze iemand wil inhuren. Meer krijgt Omar niet mee. Hij hoort Dokter Meijers’ stem dichterbij komen terwijl die afscheid neemt van de vrouw en het Koppel. Als een kind dat stiekem zijn bedtijd ontloopt, haast Omar zich snel terug naar zijn bed en doet alsof hij die nooit verlaten heeft.
‘U blijft hier vannacht ter observatie en we zullen vroeg in de ochtend wat onderzoeken uitvoeren. Zorg ervoor dat u voldoende rust krijgt meneer Maktoub.’ Zegt de dokter voor hij zijn dienst beëindigt.
‘Aardige man, de dokter.’ Omar hoort een onbekende stem achter het scherm. ‘Kun je het gordijn naar achter trekken? Ik heb mijn armen verbrand. Ik beloof dat ik geen woord zal reppen over het afluisteren. Omar verwijdert het dikke, witte stof waarbij hij het gezicht van een jongeman onthult. Mark, zoals zijn kamergenoot zich voorstelt informeert hem dat de nachtzusters alleen langskomen bij calamiteiten. Hij vertelt dat hij zich verveelt sinds de dag dat hij met spoed naar het ziekenhuis is afgevoerd, nadat hij in een brand terecht was gekomen.
‘Jouw voorganger was saai, maar jij ziet eruit alsof je wel houdt van een avontuur. Wat zeg je ervan als we hem peren? Ik zal je hulp nodig hebben om op te staan maar als ik eenmaal sta, dan kan ik je de weg wijzen. We vertrekken om middernacht.’
Omar wil graag weg, uit angst dat ze hem wat aan willen doen. Die vrouw had het immers over iemand inhuren. Hij weet niet of hij Mark kan vertrouwen maar veel keus heeft hij niet. De twee praten urenlang tot het moment aanbreekt om te ontsnappen. Terwijl hij gaat zitten om zijn broek aan te doen, beseft Omar voor het eerst dat zijn lichaam bedekt is met verband. Dat verklaart de bonzende pijn die hij voelde. Het branderige gevoel wordt erger als Omar met zijn vinger over het witte doek wrijft. Het besef dat hij in gevaar is, wordt alleen maar sterker. Hij klemt zijn kaak van de pijnscheut die veroorzaakt
wordt door de frictie tussen zijn wonden en zijn spijkerbroek. Hij neemt een diepe zucht om zijn pijn te verdringen en vervangt zijn ziekenhuishemd met zijn T-shirt. Omar trekt in een ruk zijn kameraad uit bed.
‘Je lijkt veel sterker dan ik, ik zal van tijd tot tijd wel een duwtje in de rug nodig hebben!’ zegt Mark, ter irritatie van Omar die nu al het gevoel krijgt dat zijn handlanger een waardeloos stuk vreten is. Omar vertelt Mark om voorop te lopen zodat hij hem de weg kan wijzen, dit geeft hem tevens de kans om het postuur van de jongeman te beoordelen. Hij is lang en mager, zo mager, dat de lagen verband niet genoeg zijn om hem meer volume te geven. Ze lopen langzaam door de lege hallen en verschuilen zich bij elk geluid. Ze nemen de lift naar de begane grond. Langzamerhand bereiken ze de voordeur. Eventjes wilde Omar hier afscheid nemen maar uit medelijden en een beetje dankbaarheid, vraagt hij Mark of hij met hem mee wil op zijn reis naar vrijheid en veiligheid.
Het duo loopt urenlang totdat de pijn van hun wonden ondraagbaar wordt en hun kelen zijn uitgedroogd. ‘Laten we even pauzeren.’ Zegt Omar bij aankomst op een veld. Hij pakt water dat hij uit het ziekenhuis heeft meegenomen. Ze delen het water als een stel pubers bij een kampvuur voordat ze naast elkaar in slaap vallen.
Omar wordt in de ochtend wakker, duizelig en met verschrikkelijk veel pijn. Hij kan amper zijn ogen opendoen. Zuchtend en zeurend bij elke beweging die hij maakt wordt hij ervan bewust dat er een druk om zijn polsen zit, hij kan zijn handen niet bewegen. Uit paniek, schieten zijn ogen wijd open. Hij roept Mark maar krijgt geen antwoord. Hij kijkt naar zijn handen, die zitten vast aan de bed leuning. Hij probeert op te staan maar tevergeefs. Een vrouw loopt naar binnen, ze noemt zichzelf zuster Amanda en vertelt Omar dat de dokter spoedig bij hem zal zijn.
Nieuwsgierig als hij is, spitst Omar zijn oren en luistert naar het gesprek in de gang tussen Dokter Meijer en de zuster. Het lijkt erop dat hij gefixeerd is nadat ze hem op de wcvloer van de begane grond hebben aangetroffen. Zijn infuushouder lag aan zijn zijde. Volgens de zuster heeft hij de monitor die eraan vast zat, eruit getrokken. Vervolgens heeft hij deze door de hallen vervoerd, de lift in en is hij uiteindelijk in de wc geëindigd.
‘Hij heeft geluk gehad dat hij de infuuszak met zoutoplossing heeft opgedronken, als het een van de andere zakken was geweest, had het een fatale afloop kunnen hebben. ‘Hoort Omar haar zeggen.
Dokter Meijer legt de zuster uit hoe Omar in eerste instantie in het ziekenhuis terecht is gekomen.
‘Zijn vrouw heeft 112 gebeld nadat hij een gaslek veroorzaakte door bestek te gebruiken om de wc te ‘repareren’. Bij het aansteken van zijn sigaret, ontstond er een explosie. Ze vertelde ook over een reeks vreemde gebeurtenissen, zo heeft hij in de plantenbak van de gastenkamer geplast en trof ze in de keuken een puinhoop aan. Bereid Meneer Maktoub voor, voor de CT scan. Ik zal zijn familie bellen.’
Over El Hizjra
El Hizjra heeft als missie een inspirerende en uitnodigende ontmoetingsplek te zijn waar Nederlanders met een Arabische achtergrond en andere Nederlanders elkaar vinden in hun belangstelling voor de Arabische literatuur, kunst en cultuur en de schoonheid hiervan. Concreet biedt El Hizjra jong en kleurrijk literair talent een podium en publiek en faciliteert El Hizjra inspirerende schrijfworkshops en literair-culturele events. Dit speelt een grote rol binnen de maatschappelijke doelstelling die El Hizjra nastreeft: bijdragen aan een inclusieve samenleving, waar ruimte is voor alle burgers en waarin participatie meer vanzelfsprekend is.
